Op adem komen na omvolking-gate
Editie #12 van De hype is real. Een nieuwsbrief over misinformatie, morele paniek en andere vormen van misleiding.
Hallo! Ik ben weer terug van mijn kampeervakantie in Frankrijk. Tweeënhalve week zat ik even niet met mijn hoofd bij misinformatie.
Alhoewel? In een museum in Lyon liep ik aan tegen een mooi staaltje nepnieuws. Deze kranten dienden als rekwisieten in (v.l.n.r.) Castaway, Superman, Spider-Man en Out of Sight:
Ze hangen in het Film- en Miniatuurmuseum — aanrader voor elke filmgeek.
Op adem komen na omvolking-gate
Maar verder was ik vooral verdiept in campingvraagstukken als “hoe kook je een tweepansgerecht op één gaspit” en “waren de toiletten hier nou links of rechts”. Dus ook op het moment dat de ophef losbarstte over het verspreiden van de omvolkingstheorie door nieuwe ministers.
Nu ben ik in deze nieuwsbrief graag kritisch op mediastormen, maar als het één keer terecht was, dan nu wel. Van wat ik meekreeg vond ik de journalistiek eerder te voorzichtig: ik zag vrij eufemistische termen voorbijkomen om de omvolkingstheorie (‘omstreden’, ‘wordt als racistisch gezien’) te omschrijven.
Ik denk dat ik hier niet nog enorm diep op dit onderwerp in moet gaan — mosterd na de maaltijd. Maar heel kort voor wie het gemist heeft: de omvolkingstheorie komt erop neer dat machthebbers bewust de ‘eigen’ (witte) bevolking zouden proberen te vervangen door migranten. Het is het soort gedachtegoed dat tot voor kort alleen op extreemrechts grondgebied verpoosde, zoals bij Ongehoord Nederland. De omroep die volgens het eigen jaarverslag mede op aarde is om de omvolkingstheorie te verspreiden — en tevens mede is opgericht door de onlangs als minister beëdigde Reinette Klever. Ook haar collega Marjolein Faber debiteerde de term.
In eerste instantie namen beide beoogde PVV-ministers geen afstand van de term. Toen de ophef aanhield, deden ze dat alsnog. Geert Wilders tweette als klap op de vuurpijl dat de PVV “helemaal niets met complottheorieën als omvolking” heeft — terwijl hij die term zelf ook heeft gebruikt, in 2020:
Verder gaf Faber na haar eerdere ontkenningen nu toe dat haar tweet over een steekpartij door een Noord-Afrikaanse dader uit 2019 niet waar was. “Mijn tweet klopt”, zei ze destijds stoïcijns. “Mijn tweet klopt niet”, klonk het tijdens haar verhoor als kandidaat-minister. Je moet er vijf jaar op wachten, maar dan heb je ook wat.
Het wrange is: het is mede dánkzij dit soort misinformatie dat PVV-bewindslieden op hun huidige posities zijn gekomen. Nu alsnog op enkele punten ongelijk toegeven, vormt slechts een kleine nederlaag nu de beoogde buit — de macht — binnen is.
*
Tegelijkertijd denk ik niet dat de bewindslieden van (met name, maar niet alleen) de PVV zich in de toekomst zullen kunnen inhouden. Zaken verdraaien zit in het DNA van dit kabinet.
Alleen al het feit dat er in november überhaupt verkiezingen waren. Die waren het gevolg van het feit dat de VVD het kabinet liet vallen op immigratie, waarover de partij doet voorkomen alsof het de spuigaten uitloopt, terwijl de instroom niet significant toeneemt. Daarmee maakte de VVD de weg vrij voor de zetelwinst van de PVV. Deze week hebben we in de Kamer kunnen zien wat men zich daarmee op de hals heeft gehaald. Geert Milders? Het was een act.
*
In dit soort politieke stormen voelt het schrijven van een nieuwsbrief als een briesje dat verloren gaat in al het geweld. Een gevoel dat andere journalisten met me zullen delen. Je merkt dat een groot deel van het electoraat zich weinig aantrekt van wat je schrijft of erger: zich tegen je keert. (Waardoor sommige journalisten van de weeromstuit juist te mak over de PVV en PVV-stemmers zijn gaan berichten.)
Tegelijkertijd moeten we juist nu blijven wijzen op hoe kiezers met op zich oprechte zorgen misleid worden. In mijn geval zonder al te veel illusies over mijn invloed (al ben ik blij met mijn inmiddels meer dan 1300 abonnees). Maar wel gemotiveerd door hoe belangrijk het is dat bepaalde waarden, waar met complottheorieën en misinformatie aan gemorreld wordt, de huidige rukwinden overleven.
Als genoeg mensen hun rug breed maken, moet dat lukken.
In het kort:
Er viel ook nog wat te lachen in Den Haag. Caroline van der Plas vertelde in een NRC-artikel over de keer dat ze een ei in haar beha stopte en daarmee de verbazing van Wilders over zich afriep. Het riep herinneringen op aan die keer dat toenmalig DENK-leider Tunahan Kuzu een tosti in zijn binnenzak leek te stoppen. (Het was zijn telefoon.)
Opnames voor een tweede seizoen van de Netflix-docuserie Ancient Apocalypse zijn deels geannuleerd. Het eerste seizoen ging over een vermeende verloren gegane beschaving die verantwoordelijk zou zijn voor diverse antieke bouwwerken. Archeologen reageerden dat er geen enkel bewijs voor deze “belachelijke” theorie is, en inheemse groepen voelden zich beroofd van hun geschiedenis. Tegen het tweede seizoen hebben inheemse groepen opnieuw fel protest aangetekend, nu dus met gedeeltelijk succes.
“Islamitische extremisten” protesteerden tegen de klassieke vlag met rugzak als teken dat je geslaagd bent. Aldus De Telegraaf. Factchecker Marieke Kuypers stelde vast dat het artikel gebaseerd was op wel één hele Facebookpost met op dat moment slechts 58 likes. Hoe representatief is dat…? Al snel werd het nieuws door Joost Eerdmans (JA21) bij Buitenhof aangehaald als onderbouwing voor zijn stelling dat er “parallelle samenlevingen ontstaan”. (Ik herhaal: 58 likes.)
Lees-, kijk- en luistertips:
Over transgender kinderen is veel discussie. Deels terecht, maar er is ook veel misinformatie en morele paniek. Zo gaat er al jaren een studie rond waaruit zou blijken dat trans kinderen elkaar ‘besmetten’, oftewel dat trans-zijn een soort modegril is. Dat onderzoek werd in 2022 gedebunkt door wetenschapspodcast Science VS (aanrader), samen met andere kritiek op genderzorg aan tieners. Maar onlangs kwam er een dik onderzoeksrapport uit, het Cass Report, dat concludeerde dat toch echt twijfelachtig is of veel genderzorg wel goed is voor kinderen met genderdysforie. Dus vroeg Science VS zich in een nieuwe aflevering af: zagen we het destijds fout?
Wetenschapsjournalist Adriaan ter Braack vertelde NRC over zijn strijd tegen pseudowetenschap. “Aan het einde van de rit kost alles mij tien keer zoveel tijd als je het vergelijkt met die onzininfluencers, terwijl ik er niks aan verdien.” (Herkenbaar wel…) Boeiend interview, dat ook ingaat op hoe influencers complotdenkers worden en hoe ook de wetenschap zelf heeft bijgedragen aan het verwateren van de waarheid.
Mijn vriend Peter Buurman schreef een roman over “over het steeds troebelere onderscheid tussen feiten en gevoelens, over nepvogels, Paul McCartney-look a likes en een genootschap dat gelooft dat Nederland wereldkampioen werd in 2010, en over de dingen die we ons moeten wijsmaken om het leven draaglijk te houden”. Alsof het voor mij bedacht was. Ik zie ernaar uit me erop te storten.
Mythe van de Week
Je kent Blue Monday wel: de dag waarop mensen het somberst zouden zijn. Minder bekend is de dag waarop mensen het meest gelukkig zouden zijn, en dit jaar op 19 juni viel. Beide dagen zijn een bedenksel van de Britse psycholoog Cliff Arnall. Hij prikte ze op basis van nattevingerwerk in opdracht van een reisorganisatie respectievelijk een pr-bureau.
Tot de volgende keer!
Vraag, opmerking, tip, foutje gezien? Of samenwerken / adverteren? Je kunt reageren op deze mail of via Substack een DM sturen.
Ik denk dat het Esther Ouwehand was die terecht na de val het kabinet al voorspelde dat de VVD gevaarlijk politiek spel speelde door het kabinet te laten vallen op het onderwerp migratie. Oliedom, en de voornaamste reden dat de PVV de grootste is geworden. Het doet denken aan Macron, wiens bluf om flitsverkiezingen uit te schrijven nu Le Pen in het zadel hijst.