Raak niet verlamd, voel het gras
Hoe om te gaan met de dagelijkse stortvloed van misinformatie en haat? Editie #25 van De hype is real, een nieuwsbrief over misinformatie, mediahypes en andere vormen van misleiding.
Het is soms moeilijk om niet ontmoedigd of verlamd te raken door hoe vrijelijk machtige mensen misinformatie en haat verspreiden.
De nieuwe Amerikaanse president Trump en zijn rechterhand Elon Musk leiden de dans. In de paar weken na Trumps inauguratie verspreidden zij desinformatie over “racistische” onteigeningswetten in Zuid-Afrika, logen ze dat de regering-Biden een bekend nieuwsmedium betaalde om bepaald gedachtegoed te verspreiden, en bleven ze een knotsgek verhaal herhalen dat de VS voor tientallen miljoenen dollars aan condooms zouden leveren aan Gaza en dat Trump dat ging stoppen. Ook omdat Hamas — ik kan zelf soms niet geloven wat ik schrijf — bommen met die condooms zou maken.
En ja, dat is maar Amerika, en dus soort van ver weg, maar Trump en Musk inspireren wel de radicaalrechtse golf die ook Nederland en de rest van Europa momenteel blank zet (pun intended). Ze demonstreren hoe ver je kunt gaan zonder dat je er (electoraal) voor afgestraft wordt.
Het gekke is dat het verleidelijk en zelfs verslavend kan zijn om hierover te blijven lezen op nieuwsapps en sociale media. Om te blijven doomscrollen: eindeloos deprimerende berichten te lezen, deels vanuit de illusie dat je er dan een soort van controle over hebt.
Het tegenovergestelde is waar, schrijft de Amerikaanse journalist Janus Rose in een fijn stuk over op techsite 404media.
“Als er één les is waarvan ik hoopte dat mensen hem geleerd hadden voor de volgende vier jaar met Trump als president, is het dat de hele tijd posten over wat machtige mensen zeggen en doen niks gaat bewerkstelligen. Sterker nog, het is wat ze willen dat je doet.”
Rose ziet mensen ten prooi vallen aan een “verlammende staat van angst en boosheid, eindeloos reagerend op onderdrukkers in plaats van iets tegen ze te doen”. Dat speelt machthebbers alleen maar in de kaart. Het is ook het tegenovergestelde van waar (sociale) media voor bedoeld zijn, zegt Rose, namelijk mensen empoweren.
“Het is belangrijk om op de hoogte te blijven, en journalisten voorzien in de waardevolle informatie die we nodig hebben om te handelen. Maar dit proces is gesaboteerd door techplatforms en een media-omgeving waarin het gaat om het reageren om het reageren.”
Dus: hoe zorg je dat niet verlamd raakt, niet murw gebeukt?
Het meest voor de hand liggende advies is om je bewust te zijn van wanneer je doomscrollt en in plaats daarvan je consumptie van negatief nieuws te doseren. (Bijvoorbeeld door een nieuwsbrief te volgen waarin de belangrijkste zaken voor je worden samengevat en in context gezet! 💡)
Rose raadt in zijn stuk ook aan om meer kleinschalige informatienetwerken op te zoeken. Volg lokale media of appgroepen waarin maatschappelijke projecten in jouw buurt worden aangekondigd. Projecten waar je vervolgens een bijdrage aan kunt leveren. Dat geeft waarschijnlijk méér het gevoel dat je een verschil maakt dan het liken van het zoveelste statement tegen extreemrechts op Instagram.
Socialmediagebruikers zeggen weleens “touch grass” tegen mensen die te veel online zijn en daardoor doorslaan. Het is een beetje een badinerende uitspraak, zo van: doe effe rustig, ga naar buiten en raak gras aan.
Je kunt touch grass ook ombuigen tot een positieve aanmoediging. Lees je in, hou jezelf scherp, maar ga daarna ook weer naar buiten — en besef dan dat de wereld uit meer bestaat dan machtige leugenaars en hun lakeien. Er zijn nog steeds heel veel goedwillende mensen, er is nog steeds gras.
Foto: Daniel Dvorský via Unsplash
💪 Steun mij
Ik kan deze nieuwsbrief alleen blijven maken als genoeg lezers me gaan steunen. Waardeer je De hype is real? Dan hoop ik dat je voor €5 p/m betalend lid wilt worden.
Eenmalig doneren kan ook!
Überhaupt nog geen abonnee? Via deze knop kun je je inschrijven.
⏱️ In het kort
Wat mij de afgelopen tijd opviel qua misinformatie en media(hypes).
Broodje Apple
Door AI gegenereerde nieuwsupdates op iPhones blijken grote fouten te bevatten. Zo verzon het systeem dat Rafael Nadal uit de kast was gekomen. Je zou bijna denken dat AI nog niet helemaal betrouwbaar is…
AI maakt onkritisch
…en toch blijven bedrijven AI-functies toevoegen aan allerlei diensten en programma’s. Niet per se verstandig, volgens dit onderzoek. Onze toenemende blootstelling aan generatieve AI maakt ons luier en minder kritisch.
Goedkoop verhaal
Terwijl die kritische reflectie op AI juist zo belangrijk is. Dat bleek onlangs weer toen het Chinese AI-model DeepSeek met veel media-tamtam werd gelanceerd.
DeepSeek had gezegd dat het trainen van zijn model maar $5,5 miljoen had gekost: veel minder dan concurrenten als ChatGPT van OpenAI. Veel media en gewaardeerde collega’s als Alexander Klöpping namen deze bewering zonder al te veel kanttekeningen over. Daar fronste ik mijn wenkbrauwen bij, want AI-bedrijven hebben er belang bij om zich beter voor te doen dan ze zijn.
Inderdaad bleek het veel genuanceerder te liggen. Enkel de laatste versie van het DeepSeek-model bleek met $5,5 miljoen getraind. De voorafgaande ontwikkelings- en onderzoekskosten waren niet meegerekend.
Pseudoplakkers
In Duitsland werden auto’s beschadigd door stickerplakkende milieuactivisten. Zo leek het althans. Der Spiegel concludeert na onderzoek dat het in werkelijkheid Russische geheim agenten betrof.
Huiswerk over vuurwerk
Welk percentage van het vuurwerkletsel wordt veroorzaakt door legaal vuurwerk? In een Tweede Kamerdebat kwamen D66, BBB en JA21 allemaal met andere percentages — en allemaal zaten ze ernaast.
Fata morgana
Het Amerikaanse ministerie van immigratie lijkt zoekresultaten op Google te hebben gemanipuleerd waardoor het net lijkt alsof Amerika onder Trump heel veel illegalen uitzet.
Laat ze maar stikken
Waarom gaat het in de stikstofdiscussie zelden over hoe dieren op elkaar gepropt worden tot ze creperen? Terwijl dat wel de wortel is van het probleem? Goede column over wat media laten liggen in deze discussie.
Robot-blabla
Geen AI, wel iets soortgelijks: robotjournalistiek. Het AD en de aangesloten regiokranten experimenteren daar al een tijdje mee, maar dat gaat regelmatig mis, stelde ik eerder al eens vast.
Dit keer blunderde het systeem met de invloed van “buitenlandse nieuwkomers” op lokale bevolkingsgroei. Dat lijkt me toch echt een te gevoelig onderwerp om aan automatisering over te laten.
Wie zonder zonde is
Op Bluesky zitten nogal wat X-vluchtelingen die klagen dat op X te veel desinformatie rondging. Maar zelf hebben ze ook nog wat te leren. Zo is onderstaande tweet van Elon Musk nep, maar kreeg een ‘screenshot’ ervan op Bluesky wel meer dan 10.000 likes.
Crisisinflatie
Gebruiken journalisten steeds vaker het woord crisis? Intuïtief had ik ‘ja’ geantwoord, maar het blijkt erg mee te vallen.
Lees-, kijk- en luistertips
📖 En de stoelen zitten er ook lekkerder
Je hebt er geen gras, maar wel portalen naar andere werelden: de bioscoop. Naar de bioscoop gaan is simpelweg beter dan thuis een film of serie kijken. Je kunt er immers niet op pauze drukken om je telefoon te pakken en weer te gaan doomscrollen.
Het is dan ook goed nieuws dat schrijver en satiricus Peter Buurman een nieuwsbrief is begonnen over films en vooral de ervaring van het kijken van films: Terug naar de bioscoop.
📖 Hoe idioot is Omringd door idioten?
Je kunt al jaren geen AKO of Bruna inlopen zonder tegen het boek Omringd door idioten/Surrounded by idiots aan te lopen. Geïnspireerd door deze bestseller verdelen veel mensen elkaar nu in vier kleurtypen: rood, geel, groen en blauw. Wetenschappers zijn kritisch. “Er is onvoldoende wetenschappelijke basis voor de indeling in de vier gedragsstijltypes. Terwijl zo’n categorisatie wel allerlei gevolgen heeft voor de praktijk.”
📖 Hoe misinformatie echt werkt
Misinformatie is invloedrijk. Niet omdat het mensen van gedachten doet veranderen, “maar omdat het mensen een middel in handen geeft om hun denkbeelden overeind te houden ten opzichte van groeiend bewijs van het tegendeel. Het internet is in die zin geen brainwashmachine, maar een rechtvaardigingsmachine”. Aanrader, dit essay.
De hype is real wordt gemaakt door mij, Menno van den Bos. Ik ben journalist voor verschillende landelijke media en spreker over misinformatie.
Je helpt me erg door deze nieuwsbrief te liken!
Vragen/tips? Graag!
Adverteren in deze brief (bereik: 3.000+ views per editie)? Of mij boeken voor een lezing? Vraag naar de mogelijkheden.