Over astrologie en asielcrises

Editie #15 van De hype is real, een nieuwsbrief over misinformatie, mediahypes en morele paniek.

Beste lezer,

Meestal ga ik in De hype is real op één onderwerp dieper in. De laatste tijd kwamen er veel thema’s voorbij die ik graag even allemaal kort behandel. Resultaat is een soort buffet van misinformatie en misleiding en inzichten daarover. Schep vooral op wat je het smakelijkst lijkt.

In deze nieuwsbrief:

• Astrologie weerlegd

• AI ‘beschuldigt’ journalist van misbruik

• Fabers fake asielcrisis

• Hoe beïnvloedbaar zijn mensen?

• De radicale cultus rond Tolkien

• Elon Musk vs. de bots (de bots winnen)

⏱️ Kortjes

📚 Lees-, kijk- en luistertips

---

♋ Astrologie weerlegd

Au. Dat bleef ik maar denken toen ik las over een recent onderzoek naar astrologie.

De onderzoekers gaven 152 astrologen uitgebreide informatie over twaalf mensen. Vervolgens moesten ze bij elke persoon de juiste geboortehoroscoop aanwijzen.

De astrologen konden kiezen uit vijf opties. Met andere woorden: bij een blinde gok, is de kans op een goed antwoord 20%.

Als er waarheid in astrologie schuilt, zouden de astrologen boven die 20% moeten scoren. Wie zelfs elf of twaalf juiste matches zou maken, zou van de onderzoekers 1000 dollar krijgen.

Bron: Spencer Greenberg op X

Helaas: niet één astroloog scoorde beter dan vijf uit twaalf. En gemiddeld zaten ze rond de 20%. Niet beter dan gokken dus. Verder deden ervaren astrologen het niet beter dan beginnelingen.

Nou was ik altijd al sceptisch over astrologie, maar het is zó populair dat je vanzelf gaat denken: wie weet zit er toch een spoor van waarheid in. Ook omdat het seizoen waarin je geboren bent wel degelijk invloed kan hebben. Maar de stand van hemellichamen heeft daar dus weinig mee te maken.

(Als je het tegendeel denkt te kunnen bewijzen: de challenge van de onderzoekers staat nog open.)

---

👩‍⚖️ AI ‘beschuldigt’ journalist van misbruik

Toen een Duitse journalist aan de chatbot Copilot vroeg wie hij is, antwoordde de bot dat hij onder meer schuldig is aan kindermisbruik. In werkelijkheid heeft de journalist verslag gedaan van misbruikzaken. Hij sleept maker Microsoft nu voor de rechter.

Een pijnlijk voorbeeld van misinformatie door AI, al vind ik dit niet de ‘fout’ van de technologie zelf. Onjuistheden zijn inherent aan generatieve AI. Het gaat mis zodra we gaan geloven dat chatbots feitenmachines zijn. Techbedrijven kunnen wel meer doen om dat te voorkomen.

---

🎙️ Fabers fake asielcrisis

Riep minister van Asiel en Migratie Marjolein Faber vorige week woensdag nou een asielcrisis uit of niet?

Aanvankelijk schreef De Telegraaf dat ze dat inderdaad had gedaan. Daarbij suggereert het woord uitroepen dat het om een formele handeling ging, en het kabinet bijvoorbeeld extra bevoegdheden krijgt. Maar Faber (PVV) zei enkel dat er een asielcrisis is. Er is een verschil tussen iets roepen en iets uitroepen.

Er verandert concreet dus niets, wat De Telegraaf er ook bij zei — toch pakte de krant er groot mee uit. Met talloze (politieke) reacties op Fabers woorden tot gevolg.

Resultaat van het mediastormpje: het woord asielcrisis is nu stevig in de publieke perceptie verankerd als iets waar kennelijk, toch, soort van sprake is. Gunstig voor Fabers partij, de PVV.

Minister Faber maakte diezelfde dag nog duidelijk dat ze formeel inderdaad geen asielcrisis had uitgeroepen. (Had ze dat ook maar gedaan toen ze misinformatie verspreidde over een “Noord-Afrikaans” uitziende messensteker.)

---

🎓 Hoe beïnvloedbaar zijn mensen?

Antivaxers, complotdenkers, radicaalrechts. Over deze groepen wordt vaak gezegd dat ze ‘gehersenspoeld’ of ‘gemanipuleerd’ zijn door bijvoorbeeld nepnieuws.

Ten onrechte, volgens dit boeiende stuk op De Correspondent. De invloed van media en dus ook misinformatie wordt volgens de auteur overschat. Hij wijst erop dat mensen radicale opvattingen vaak altijd al hadden.

Ik denk dat dit klopt, en wil er tegelijkertijd iets tegenoverzetten, met migratie als voorbeeld.

Uit onderzoek blijkt dat denkbeelden over migratie door de tijd heen stabiel zijn. Dat terwijl er nu véél meer misinformatie over migranten rondgaat. Xenofobie is veel geaccepteerder geworden. Kortom: het inzicht uit NRC pleit voor de conclusie van De Correspondent dat aanbod van informatie niet wezenlijk verandert hoe mensen denken.

Maar! Mensen zijn wel (radicaal)rechtser gaan stemmen. Dat doet vermoeden dat (online) media denkbeelden wel normaliseren, waardoor ze meer effect genereren. Bijvoorbeeld in de vorm van meer rechtse zetels. (En een Marjolein Faber op migratie.)

---

🧙 De radicale cultus rond Tolkien

Over radicaalrechts gesproken. In de jaren zestig waren het linkse hippies die het werk van J.R.R. Tolkien omarmden. Nu is het de tegenovergestelde flank die aan de haal gaat met The Hobbit en The Lord of the Rings. Onder hen Trumps running mate J.D. Vance, techmiljardair Peter Thiel en de Italiaanse premier Giorgia Meloni (die als meisje naar neofascistische ‘Hobbitkampen’ ging).

Deze Tolkien-fans interpreteren het werk van hun held vaak verkeerd, schrijft de Amerikaanse hoogleraar Robert Tally. Hoewel Tolkien conservatieve opvattingen had, was de schrijver ook tegen het kapitalisme dat types als Vance en Thiel vertegenwoordigen. Ook was Tolkien kritisch op eenieder die naar macht streeft.

Het hele stuk is hier te lezen. Aanrader, al raad ik aan om de meer intellectueel-academische passages (“dialectical reading that disclosed the potentially liberatory politics latent within the archconservative’s prose” — oké dan!) losjes te lezen.

Zelf schreef ik twee jaar geleden met collega Dominique van Varsseveld dit stuk over de radicale fans van Tolkien.

---

🤖 Elon Musk vs. de bots (de bots winnen)

Bij de Rwandese verkiezingen probeerde een botleger de stemming op X te beïnvloeden, stelden onderzoekers onlangs vast. De moderatoren van X deden er niks tegen. Eigenaar Elon Musk beloofde juist iets aan dit soort bots te doen toen hij het platform in 2022 kocht. Ook in andere landen kunnen botlegers hun gang gaan.

Niet gek, eigenlijk: Musk ontsloeg 80% van het ‘trust and safety team’. Dan láát je de bots winnen.

Ondertussen blijft Musk zelf verzinsels delen, bijvoorbeeld over Britse asielzoekers. (Tip: als je eerste gedachte is “How is this even real?”, is het waarschijnlijk niet real.)

(Shayan Sardarizadeh is factchecker bij de BBC.)

Overigens is het dan weer niet waar dat X/Musk bewust pro-Kamala-Harris-posts verwijdert. Dat verzon een X-account dat Harris-T-shirts verkoopt.

---

⏱️ Kortjes

1. Nee, de veelbesproken Olympische breakdancer Raygun speelde niet vals om op de Spelen actief te kunnen zijn.

2. Nee, oud-CU-leider Gert-Jan Segers, deze Britse man werd niet 18 maanden opgesloten enkel omdat hij iets aanstootgevends riep.

3. Nee, Vikingen hadden géén hoorns op hun helmen, Grok de nieuwe-AI-tool-van-X.

---

📚 Lees-, kijk- en luistertips

Serie: Over Tolkien gesproken: The Rings of Power komt er weer aan. (Oké, dat heeft misschien niet zoveel met deze nieuwsbrief te maken. Alhoewel? Dat trakteren op ringen door Sauron is misschien wel het ultieme verhaal over misleiding en manipulatie.)

Interview: Interessant gesprek met UvA-onderzoeker over het effect van sociale media op de mentale gezondheid van tieners. Conclusie: het ligt genuanceerd.

Column: Regelmatig melden media dat chatbots zijn geslaagd voor de beroemde Turing-test. Dat is te kort door de bocht, schrijft Melanie Mitchell, de AI-wetenschapper over wie de vorige De hype is real ging.

---

• Vraag/opmerking/tip/foutje gezien/samenwerken? Reageer op deze mail of stuur een DM.

• Over De hype is real

• Eerdere edities

• Over mij