Deze nieuwsbrief gaat niet over Douwe Bob
Ceci n'est pas un Douwe Bob
Deze nieuwsbrief gaat onder andere over mediahypes, dus zou ik het nu uitgebreid kunnen hebben over het verhaal-Douwe Bob, en als ik dat zou doen zou ik best iets zinnigs kunnen zeggen, maar het zou ook voor de hand liggen, bijvoorbeeld als ik zou schrijven dat het gemeen is om iemand van Jodenhaat te beschuldigen die duidelijk geen Joden haat, dat het al helemaal van roekeloos egoïsme getuigt om dat te doen als VVD-leider, en dat het dan nog steeds erger kan omdat Geert Wilders nu eenmaal bestaat, een man die zo chronisch liegt dat hij in zijn woedende tweets over Douwe Bob verwerkte dat hij tot deze week nog nooit van Douwe Bob gehoord had terwijl hij Douwe Bob aanmoedigde bij het Songfestival, waarmee Wilders laat blijken dat hij een dwangmatig leugenaar is, het type dat ook liegt over kleine dingen omdat dat nu eenmaal zijn fabrieksinstelling is — maar ook dat zou geen wereldschokkend inzicht zijn, en bovendien blijf je dan hangen in een reactieve modus waarbij radicaal-rechts nog steeds het gespreksonderwerp bepaalt, je blijft voetballen binnen krijtlijnen die getrokken zijn door valsspelers, en hoe hard je ook protesteert bij de scheids; je speelt hun spel mee, een spel waarin verontwaardiging over een zanger moet afleiden van de genocide in Gaza — en dus houd ik het bij deze ene zin, waarmee ik op de valreep misschien toch bij een waardevol inzicht ben aanbeland: mediahypes zijn vaak geen doel op zich, maar een middel om iets anders aan de aandacht te onttrekken.
Foto: Albin Olsson, licentie: CC BY-SA 4.0
⏱️ Misleiding in het kort
Een samenvatting van recente misinformatie, mediahypes, morele paniek en andere vormen van misleiding in het nieuws.
Escortbureaus draaien overuren tijdens de Navo-top, berichtten onder andere De Telegraaf, WNL en Rijnmond. Dat lijkt vooral slimme pr van de escortbranche te zijn, waar journalisten met kijkcijfers in hun ogen graag aan meewerkten. Rond de top was géén sprake van hogere drukte dan wat normaal is bij een groot evenement, blijkt uit factchecks door Pointer en NRC.
Over de Navo-top ging meer onzin rond. Een overzicht vind je bij Nieuwscheckers. Elk stuk misinformatie is er één te veel, maar zoals zo vaak bij grote politieke gebeurtenissen was de schade minder erger dan gevreesd: “De golf van desinformatie die de NCTV had voorspeld, met waarschuwende stukken in nieuwsmedia als gevolg, bleef uit.”
Lego bestellen en vastzitten aan een fitnessabonnement. Je auto parkeren en opeens lid zijn van een streamingdienst. NRC legde bloot hoe multinational Aether, geleid door een Nederlander, al tien jaar lang wereldwijd mensen oplicht.
Een viral nieuwsverhaal dat een Noorse toerist toegang tot de VS geweigerd werd vanwege een meme van JD Vance, blijkt niet te verifiëren.
In veel media las ik dat NSC-Kamerlid Holman minister Wiersma had vergeleken met een 'geïnsemineerde koe'. Oordeel zelf, maar volgens mij had Holman het over Wiersma’s beleid. Nog steeds vrij lomp, maar wel wat anders.
De beroemde psycholoog Steven Pinker was te gast bij een radicaal-rechtse podcast waarin regelmatig rassentheorieën worden verspreid, schrijft The Guardian. Pinker schuurt vaker aan tegen het netwerk van pseudowetenschap over ‘ras’ waar deze podcast toe behoort. Eerder schreef o.a. The Guardian over hoe geradicaliseerde onderzoekers het lang geleden verlaten onderzoeksveld van rassenwetenschap proberen te reanimeren, ondanks de huidige consensus in de genetica dat menselijke rassen een onzinnig concept zijn. Pinker reageerde tegenover The Guardian dat het “belangrijk is om mensen te overtuigen waar je het niet mee eens bent” en dat hij daarom interviews geeft aan media met “diverse politieke oriëntaties”.
Telegraaf-journalist Wierd Duk heeft in een podcast gezegd dat GroenLinks-PvdA bezig is met “waar heel veel mensen in de jaren 30 en 40 ook mee bezig waren, met de wens om het Joodse volk te vernietigen”. Sorry, wát?
Steun mij
Deze nieuwsbrief kost tijd. Alleen met steun van voldoende lezers kan ik in De hype is real blijven investeren. Voor €5 per maand word jij een van mijn steunpilaren! Extra’s voor betalende abonnees zijn er nu nog niet, maar volgen mogelijk in de toekomst.
Liever niet ergens aan vastzitten? Een eenmalige donatie is even welkom! Klik hier.
AI-bulletin | Verzet tegen AI in de journalistiek
Omdat dé mediahype van nu een vaste rubriek in deze nieuwsbrief verdient.
Een aantal mensen is door AI helemaal de weg aan het kwijtraken. Dat dacht ik toen ik een column las van psycholoog Thijs Launspach in het AD:
Toen ik dit screenshot op Bluesky postte, kwamen er tientallen verbaasde en verontwaardigde reacties. Het is goed om te zien dat er een kritische stroming ontstaat tegen doorgeschoten AI-gebruik. Zeker waar je dat niet verwacht, namelijk in de journalistiek.
Zo was er ook terechte ophef over het feit dat Belgische tijdschriften waaronder ELLE honderden artikelen door AI lieten schrijven. Dat bleek uit onderzoek door de Belgische omroep VRT. De bladen deden alsof er journalisten achter de artikelen zaten, maar ook die waren nep, inclusief AI-profielfoto. Deze bladen zijn helaas niet de enigen. Ik ben momenteel bezig met een onderzoek naar stiekem AI-gebruik in de journalistiek — tips zijn welkom.
Tegelijkertijd moeten we oppassen om journalisten en anderen niet onterecht te beschuldigen van AI-gebruik. Zo gebruik ik regelmatig dit prachtige leesteken: —. Substack genereert dit streepje automatisch bij twee koppeltekens. Net als onder andere Outlook. Maar omdat ChatGPT hem ook vaak gebruikt, worden mensen die de ‘—’ gebruiken nu beschuldigd van ChatGPT-gebruik.
Verder op AI-gebied:
Meer anekdotisch bewijs dat mensen in psychoses kunnen belanden door langdurige gesprekken met ChatGPT en andere AI-bots. Kerncitaat van een psychiater: “[AI-models have] this sort of mythology that they're reliable and better than talking to people. And I think that's where part of the danger is: how much faith we put into these machines.” Nu is het lastig om te zeggen of deze mensen niet ook zonder AI waren doorgedraaid. En misschien praat AI anderen juist wel úit een psychose? Oppassen dus met overhaaste conclusies.
Duidelijk lijkt nu wel dat het echt geen goed idee is om AI in te zetten voor therapie. Recent onderzoek van Stanford suggereert dat AI niet kan differentiëren tussen realiteit en de psychoses van de patiënt en dat ze suïcidale gedachten en psychoses kunnen versterken.
Over overhaaste conclusies gesproken. De Russen (je kent ze wel) bleken gebruikgemaakt te hebben van ChatGPT om pro-AfD-berichten te verspreiden op sociale media. Klojo’s! Maar laten we niet doen alsof een paar bots het succes van AfD en radicaal-rechts verklaren.
Tot slot: AI-chatbots ChatGPT, Gemini en Grok geven met liefde stemadvies, ontdekte BNR. Niet geheel verrassend blijken de adviezen willekeurig en onbetrouwbaar. Maar reken maar dat mensen dit gaan doen richting de komende verkiezingen.
Lees-, kijk- en luistertips
🎧 Luisteren: Alternate Realities
Een vader raakt in de ban van complottheorieën en dreigt daarmee zijn gezin te verscheuren. Zijn dochter wil hem niet meer spreken, zijn vrouw dreigt met een scheiding en zijn zoon — journalist en maker van deze podcast — kan hem niet overtuigen met feiten. Dan komt de vader met een voorstel: een weddenschap. Hij doet tien voorspellingen, en als ze vóór 1 januari 2024 niet zijn uitgekomen krijgt zijn zoon 10.000 dollar. De voorspellingen zijn onder meer dat Obama veroordeeld wordt voor hoogverraad en de Clintons zelfs voor moord.
Wat er dan gebeurt, levert een prachtige, driedelige podcast (totaal 1,5 uur) op. Het meest bijzondere vind ik hoe intelligent en redelijk de vader klinkt in de gesprekken met zijn zoon — zolang hij niet over de complottheorieën zelf vertelt dan. Zo zegt hij: ik kan niet iemand zijn die ik niet ben. Ik kan niet doen alsof ik al die dingen opeens niet meer geloof. En dat is, hoe bizar zijn denkbeelden ook zijn, begrijpelijk.
📺 Kijken: John Oliver over AI-slop
Heel sterke en bovendien grappige explainer over die AI-troep die sociale media overspoelt. (Al ben ik het niet met alles in deze explainer eens — voor het liar’s dividend-effect is volgens mij weinig bewijs.)
Wil je deze nieuwsbrief liken? Dat helpt in het algoritme. 🙏
Dit was editie #33 van De hype is real is een nieuwsbrief over misinformatie, mediahypes en andere vormen van misleiding door mij, Menno van den Bos. Ik ben journalist en spreker, gespecialiseerd in media en technologie.
Vragen/tips/feedback/adverteren (3.500 pageviews per editie)? Neem contact op! mennovdbos@gmail.com / Bluesky / LinkedIn.