Over moeders en AI
Editie #1 van De hype is real, een nieuwsbrief over misinformatie en morele paniek.
Dit is editie 1 van De hype is real. Weet je eigenlijk niet waar je je nou precies voor ingeschreven hebt? Klik dan hier.
Deze keer:
1] Spookverhalen over AI
2] Moeder ‘gecanceld’?
3] Oude Hitlergroet viraal
4] Holocaustontkenning bij jongeren
5] Geoorloofd complotdenken
6] Dure Rutger
1] Spookverhalen over AI
Chatbots die mensen misleiden en zelfs tot suïcide bewegen. Een wereld waarin je binnenkort niets dat je ziet, hoort of leest nog kunt geloven.
Er gaan veel overdreven en onware verhalen rond over de impact van kunstmatige intelligentie (AI). Voor een artikel in Vrij Nederland zette ik er een aantal op een rijtje.
Ik zocht onder andere uit waar het idee vandaan komt dat ‘volgens de wetenschap’ binnenkort 90% van wat je online ziet door of met behulp van AI gegenereerd zal zijn. Deze indrukwekkende voorspelling komt vaak langs in de media en belandde in diverse onderzoeksrapporten. Het blijkt een uitspraak van één AI-ondernemer uit 2020, die het ook nog eens heel anders verwoordde. Hoe een verdwaalde oneliner langzaam maar zeker uitgroeide tot een paradigma.
Sowieso gaat het in media en politiek steeds vaker over het gevaar van door AI gegenereerde nepbeelden, zoals deepfake-filmpjes van politici. Maar volgens experts op het gebied van misinformatie is die angst overdreven.
2] Moeder ‘gecanceld’?
Het was dé ophef van vorige week. Het woord ‘moeder’ zou uit het bevolkingsregister zijn geschrapt, en vervangen door ‘ouder uit wie het kind geboren is’.
Aldus het AD, dat het nieuws als eerste bracht, en talloze media en Haagse politici die het bericht overnamen. Maar het zat anders. In de Wet basisregistratie personen (iets anders dan ‘het bevolkingsregister’) was het woord moeder vervangen door ouder. De tekst ‘uit wie het kind geboren is’ stond er al.
Een cruciaal verschil, want het leek nu net alsof voor het woord moeder een overdreven woke formulering in de plaats zou komen. Terwijl het dus al bestaand juridisch jargon betrof. De wijziging van moeder naar ouder kwam daarnaast niet uit de lucht vallen. Sinds 2022 kan in plaats van moeder óók ‘ouder’ op een geboorte-akte worden gezet als de ouder daar de voorkeur aan geeft. Daarmee moest de wettekst in lijn worden gebracht, lijkt het.
Ik vertelde kort over deze casus op Radio 1 en schreef op LinkedIn een uitgebreidere factcheck.
Media en Kamerleden zijn voor zover ik heb gezien niet teruggekomen op de ophef. ChristenUnie-leider Mirjam Bikker beklaagde zich vandaag op het congres van haar partij nog over het ‘schrappen van het woord moeder uit een wettekst’.
3] Oude Hitlergroet viraal
Een week geleden werd het Nationaal Holocaust Museum geopend. Enorm belangrijk, in tijden van ruig oplevend antisemitisme.
Bij de opening werd gedemonstreerd, vooral tegen de aanwezigheid van de Israëlische premier. Op X werd een foto verspreid van een activist die een Hitlergroet bracht. Het was een oude foto, uit Canada (al erg genoeg natuurlijk). Toch refereerden onder andere een SGP-Kamerlid en omroep WNL aan de vermeende Hitlergroet bij de opening.
Bron afbeelding: Peter Burger. Initieel gesignaleerd door Natasha Gerson.
4] Holocaust-ontkenning bij jongeren
In de VS was ondertussen paniek omdat 1 op de 5 Amerikanen onder de dertig de Holocaust een mythe zou achten. WTF, inderdaad.
De data was afkomstig uit onbetrouwbare enquêtes, die vaak worden ingevuld door mensen die snel geld willen verdienen en blind door de vragenlijst heenklikken. Een representatiever onderzoek leverde ‘slechts’ 3% holocaustontkenners op.
In Nederland was er vorig jaar vrijwel identieke ophef. Een kwart van de Nederlandse jongeren zou de Holocaust ontkennen. Media erbovenop, minister Yesilgöz was ‘geschokt’. Maar ook dat onderzoek rammelde aan alle kanten.
De nieuwsberichten erover werden maar deels gerectificeerd en duiken nog steeds op via Google.
5] Geoorloofd complotdenken
Complotdenken is niet alleen een voorliefde van ‘wappies’. Het is een neiging die in iedereen schuilt.
Dat blijkt wel uit de ‘verdwijning’ van de Britse royal Kate Middleton. Zo’n bizarre saga dat je niet anders kúnt dan een beetje complotdenken. Talloze media maakten een uitgebreide tijdlijn van de zaak. En collega-substacker Danielle Kliwon liet al helemaal geen steen onomgekeerd.
(Al blijft het goed om te beseffen dat ook deze soap uiteindelijk over echte mensen gaat.)
6] Dure Rutger
Rutger Bregman kreeg het afgelopen week te verduren. De favoriete schietschijf van intellectueel Nederland (omdat hij wél boeken verkoopt) werd eerst in een column in NRC beticht van gebrekkige bronvermelding in zijn nieuwe boek Morele ambitie. Bregmans uitgever eiste een rectificatie.
Kort daarna ging Bregman viral op X, vooral via onderstaande post, omdat hij €30-50k zou vragen voor een lezing. De hebberd — én maar prediken over morele ambitie!
Op de site van dit bureau zag ik al snel dat dit niet het management van Bregman is, maar een soort tussenpartij. Die 30-50k was hun inschatting van Bregmans fee, en dus geen feit. Nadat Bregman reageerde dat dit bureau hem niet vertegenwoordigt, verwijderde Zuidema zijn tweet.
Toen hadden al velen ‘m gedeeld - ook journalisten. Sommigen van hen zetten dat vervolgens recht. Dat gold niet voor Telegraaf-journalist Wierd Duk, die flink op het orgel was gegaan.
Nu kan succesauteur Bregman best tegen een stootje, maar dit is een mooi voorbeeld van hoe snel je kritische vermogen kan wegvallen wanneer iets dat je leest je mening over iets of iemand bevestigt.
Confirmation bias, heet dat — en het komt een stuk vaker voor dan deepfakes.
Tips, vragen, aanmerkingen? Kom maar op!