Het Eurovisie-vacuüm liep al snel vol met misinformatie

Editie #8 van De hype is real, een nieuwsbrief over misinformatie en morele paniek.

Hoi! De hype is real is sinds gisteren door de grens van 5O1* abonnees heen. Daar ben ik, twee maanden na de start, dik tevreden mee. (*Wie mij een beetje kent, weet wel waarom ik dat getal heb gekozen.)

Het geeft me de motivatie om voorlopig door te gaan in het huidige ritme. Belangrijk, want inkomsten bezorgt deze nieuwsbrief me nog niet. Op een gegeven moment zal ik daar iets op moeten verzinnen – tips welkom! –, want op lange termijn kan ik niet zoveel tijd aan deze brief blijven spenderen in plaats van aan betaald werk.

Ondertussen blijf ik nadenken over de ideale invulling van deze brief. Ik schrijf nu nog relatief vaak over de hype(s) van de week, maar ik wil langzaamaan toewerken naar meer verdiepende analyses. 

Tot zover de huishoudelijke mededelingen. Deze week:

---

Speculatie en misinformatie stillen informatiehonger rond Joost Klein en Eurovisie

2 minuten leestijd

Bij de rel rond Joost Klein op het Eurovisie Songfestival was de honger naar informatie groot, maar het aanbod van feiten karig. Het ideale gesternte voor speculatie en misinformatie.

Over het incident zelf gingen en gaan allerlei versies rond. Joost zou een cameravrouw geslagen hebben. Nee, hij had slechts een dreigend gebaar gemaakt. Nee, het was slechts een dreigende blik. Vreemd was het hoe AvroTros de diskwalificatie die volgde direct afdeed als buitenproportioneel, zonder dat de omroep de precieze feiten kende.

Er werd online al snel gezinspeeld op een mogelijk verband met Israël. Over de deelname van dat land ging het immers al weken in aanloop naar Eurovisie. Zo verzon iemand dat Joost iemand van de Israëlische delegatie had geslagen.

En had Joost Israël niet al eerder geprovoceerd door de Nederlandse vlag over zijn hoofd te doen toen de Israëlische kandidate het woord kreeg op een persconferentie? Dat viel in onder andere het AD te lezen (zie onder), maar klopt niet: de recalcitrante Nederlander had de vlag gedurende de gehele persconferentie over zijn hoofd.

Het is trouwens ook niet waar dat de Israëlische de vraag niet wilde beantwoorden. Die ‘Why not?’ van Joost was een reactie op iemand anders die zei dat de vraag niet hoefde te beantwoorden. Dat zijn wel veel fouten in één alinea – het risico van je baseren op wat er “op sociale media” rondgaat.

Op die sociale media was ook een foto te zien van van een lid van het Griekse team met ‘<3 Joost’ op diens buik, bij wijze van steunbetuiging. Maar dat was een photoshop (die wel vele duizenden likes kreeg):

Ook was er hoon over een fragment waarin Polen steun betuigt aan het belegerde Oekraïne maar vervolgens wel doodleuk douze points aan Israël geeft. Het betrof echter een fragment van vorig jaar, ruim voor de oorlog in Gaza.

En was er sprake van doorgestoken kaart bij het stemproces, waardoor stemmen op Israël geblokkeerd werden? Een X-bericht van EenVandaag-journalist Lammert de Bruin met screenshots die dit suggereerden, ging flink rond. Maar de verklaring lijkt logisch: stemmers hadden ‘6’ ingevoerd terwijl het ‘06’ moest zijn.

Misinformatie rond Eurovisie is er elk jaar wel (nee, de zanger van Måneskin snoof géén coke in Aohy in 2021). Dit jaar wat meer, mogelijk omdat het festival dit jaar extra politiek geladen was.

Al was het natuurlijk altijd al een moeilijk vol te houden standpunt dat een evenement waarbij landen letterlijk tegen elkaar strijden niks met politiek te maken heeft.

---

Verder deze week:

• Het eiland Goeree-Overflakkee was in rep en roer omdat het drinkwater er besmet zou zijn met een buikgriepvirus. Volgens een gerucht dat via WhatsApp rondging had het lokale ziekenhuis dat vastgesteld. Het leidde tot lege waterschappen in de supermarkten. De lokale instanties moesten alle zeilen bijzetten om de paniek te neutraliseren. Het ziekenhuis, de GGD en het waterbedrijf lieten weten dat er niks mis is met het Goereese kraanwater. De gemeente kwam ook met een statement, afgesloten met de oproep: ‘Verspreid geen fakeberichten’. Ondanks alle aandacht die er is voor het probleem van ‘nepnieuws’, laten mensen zich nog steeds vrij snel meeslepen door dit soort geruchten.

• Het X-account ‘PVVpers’ tweette gisteren dat Ronald Plasterk door Wilders zal worden voorgedragen als premierkandidaat. Dat account heeft niks met de PVV te maken. Gewoon verzonnen dus, zou je zeggen. Het bizarre is dat PVV-Kamerlid Fleur Agema het bericht retweette. Daarmee lijkt ze verraden te hebben wat door RTL Nieuws gebracht wordt op het moment dat ik deze nieuwsbrief schrijf: Plasterk zou inderdaad in beeld zijn als premier. Als Plasterk daadwerkelijk premier wordt, beloof ik een nieuwsbrief waarin ik alle framing en misinformatie in zijn Telegraaf-columns doorlicht.

---

Lees- en luistertips:

• Een mooi interview in de Volkskrant met dartster Noa-Lynn van Leuven, aan wie ik eerder een nieuwsbrief wijdde.

• Ik was te gast in de slotaflevering van de podcast #freelanceleven. Het was een live-opname met publiek, samen met journalist Marjolein Koster en fotograaf Salih Kilic. Het gesprek ging eerst over de worstelingen van het freelancen, maar dat liep langzaam over in een prikkelende discussie over objectiviteit, wantrouwen en misinformatie. Over dat laatste had Marjolein bijvoorbeeld een aantal rake opmerkingen:

“Als je [desinformatie] benoemt, word je al heel snel als subjectief neergezet, terwijl dat juist veel objectiever is. (…) Nederlandse media zijn dan toch ook heel erg bezig met de reacties van het publiek, en wat andere media ervan vinden of hoe andere media het doen: ‘Dan kunnen wij niet zo uitgesproken zijn.’ Terwijl dat wat ‘uitgesproken zijn’ genoemd wordt, soms objectiever is.”

---

Opmerkingen, tips, een foutje gezien? Ik hoor het graag!